Pałac Koelichenów we Włochach – architektoniczna perła dzielnicy Włochy
W warszawskiej dzielnicy Włochy, w otoczeniu zieleni i cichych uliczek, kryje się wyjątkowy zabytek – Pałac Koelichenów. Jego historia sięga połowy XVII wieku i jest pełna fascynujących wątków, które uczyniły go jednym z najciekawszych obiektów w naszej dzielnicy.
Powstanie i burzliwe dzieje
Pierwszy pałacyk powstał w połowie XVII wieku z inicjatywy Andrzeja Leszczyńskiego, kanclerza wielkiego koronnego, jednego z najważniejszych dostojników ówczesnej Rzeczypospolitej. Już w tamtych czasach stał się miejscem, w którym krzyżowały się wielkie wydarzenia polityczne i społeczne. W 1671 roku ukrywał się tutaj Ulryk Werdum, uczestnik magnackiej opozycji przeciwko królowi Michałowi Korybutowi Wiśniowieckiemu.Ten drewniany obiekt został doszczętnie zniszczony podczas potopu Szwedzkiego, następnie odbudowany przez kolejnego właściciela.
Kolejny epizod w historii pałacu to okres Insurekcji Kościuszkowskiej w 1794 roku, kiedy stacjonował w nim król Prus, Fryderyk Wilhelm II. Niedługo później, w 1795 roku, majątek przejął Tadeusz Mostowski, wybitny polityk i pisarz. Z myślą o swojej podwarszawskiej rezydencji nadał pałacowi nowy charakter. To właśnie wtedy rozpoczęła się jego przebudowa, zakończona w 1842 roku, która nadała budowli styl neorenesansowy, a najbliższej okolicy charakter parku angielskiego.
Era Koelichenów
Najdłużej z pałacem związana była holenderska rodzina Koelichenów, która objęła go w 1842 roku. Przezponad 100 lat Koelichenowie prowadzili tu działalność gospodarczą związaną z barwieniem tkanin i wyrobem cegły. Cegły dawały należyty dochód, skoro Koelichenów stać było na sprowadzenia architekta Aleksandra Zabierzowskiego. Wedle jego projektu w 1859 roku w miejscu starego pałacu wybudowano nową eklektyczną budowlę, do dziś zdobiącą park we Włochach. Budynek zyskał w tym czasie bardziej użytkowy charakter, ale jednocześnie stał się symbolem przedsiębiorczości i nowoczesności, charakterystycznej dla XIX-wiecznej Europy.
Parcelacja terenów i wojenne zniszczenia
Na podstawie ustawy z 1925 roku, majątek ziemski Koelichenów podlegał parcelacji, która potrwała aż do wybuchu II WŚ Tereny otaczające pałac zostały rozparcelowane na działki budowlane, co zapoczątkowało dynamiczny rozwój dzisiejszych Starych i Nowych Włoch. To właśnie z tego okresu pochodzi większość kamienic w okolicy, które stały się symbolem międzywojennego stylu architektonicznego dzielnicy.
Niestety, plany związane z rozwojem pałacu i okolicy pokrzyżował wybuch II wojny światowej. W czasie Powstania Warszawskiego i po jego upadku w 1944 roku pałac pełnił dramatyczną rolę – stał się obozem przejściowym, z którego wywożono ludność Warszawy do Pruszkowa.
Powojenna odbudowa i współczesność
Po wojnie budynek został odrestaurowany i stopniowo odzyskiwał swoje znaczenie dla lokalnej społeczności. Obecnie mieści się w nim biblioteka, która przyciąga Nas mieszkańców Włoch i miłośników historii. To miejsce tętni życiem, łącząc tradycję z nowoczesnością. Przechadzając się po jego wnętrzach, można poczuć ducha minionych wieków i wyobrazić sobie zarówno dawne bale, jak i trudne chwile z czasów wojny.
Opracował: Tomasz Grunwald
