O Powstaniu Warszawskim w dzielnicy Włochy

W roku 2024 mija osiemdziesiąta rocznica wybuchu Powstania Warszawskiego. W tym ważnym dla historii Warszawy dniu, jako redakcja chcemy podziękować wszystkim Powstańcom za walkę o wolną ojczyznę. Chcemy również w tym artykule przedstawić najważniejsze informacje o wydarzeniach Powstania Warszawskiego w Naszej dzielnicy.

Włochy, choć nie były głównym terenem działań powstańczych, odegrały istotną rolę w kontekście całego powstania.

Konspiracja i Przygotowania

• Na terenie Włoch działał konspiracyjny 7 pułk piechoty „Garłuch” Armii Krajowej. Jednostka ta była utworzona już w 1939 roku i od początku przygotowywana do wsparcia planowanego powstania. Głównym zadaniem pułku „Garłuch” było zajęcie lotniska na Okęciu. Niestety siły nieprzyjaciela były na tyle silne, że Powstańcy nie zdołali zdobyć Okęcia i część 7 Pułku Piechoty “Garłuch” przeniosło swoje działania do Mokotowa.

Zaplecze

• Podwarszawskie Włochy przez cały okres okupacji były dla sił konspiracyjnych doskonałym zapleczem. Mała, cicha spokojna miejscowość, położona kilka kilometrów od Warszawy była doskonałym miejscem zaplecza działań konspiracyjnych. To tu przechowywano poszukiwanych. Leczono rannych partyzantów, tworzono magazyny uzbrojenia i wyżywienia. To z Włoch 1 sierpnia 1944 pociągami EKD (obecnie WKD) przewieziono zaopatrzenie oraz samych powstańców. Po wybuchu powstania kolejarze w porozumieniu z dowództwem AK wykonali kilka nocnych ryzykownych rajdów składami EKD aż do stacji Warszawa Śródmieście dowożąc zaopatrzenie, powstańców, a ewakuując rannych i ludność cywilną.

Pierwsze Aresztowania

• 6 Sierpnia 1944: Niemcy dostrzegli w końcu rolę małej podwarszawskiej miejscowości. W zemście za pomoc powstańcom, Niemcy przeprowadzili pierwsze aresztowania we Włochach. O północy 6 sierpnia żołnierze SS wtargnęli do kilkudziesięciu domów, zatrzymując około 100 młodych mężczyzn. Więźniowie zostali osadzeni w Domu Ludowym, znanym również jako kino „Ada”.

Deportacje

• 26 Sierpnia 1944: Pierwsza masowa deportacja miała miejsce 26 sierpnia. Major Policji Bezpieczeństwa Brandtstetter nakazał wszystkim mężczyznom w wieku od 17 do 35 lat stawić się na terenie fabryki „Era”. Niewielu jednak się zgłosiło, co skłoniło Niemców do przeprowadzenia łapanek. Złapanych mężczyzn wywieziono do obozu przejściowego Dulag 121 w Pruszkowie, a stamtąd do obozów koncentracyjnych.
• 16 Września 1944: Druga, bardziej brutalna deportacja miała miejsce 16 września. Niemieckie oddziały, wspierane przez żandarmerię i wojsko, zablokowały drogi wyjazdowe z Włoch. Z głośników nadawano komunikaty nakazujące mężczyznom w wieku od 16 do 60 lat stawić się na placu przy stacji kolejowej. Złapanych mężczyzn wywieziono do obozu przejściowego w Pruszkowie, a następnie do różnych obozów koncentracyjnych.

Po Powstaniu

• Straty Ludzkie: Przed IIWŚ Włochy liczyły około 22 tysiące mieszkańców. Na przestrzeni ponad 5 lat okupacji, aresztowano i wywieziono do obozów koncentracyjnych blisko 6 tys. mieszkańców, z czego ponad 4 tys. mężczyzn podczas dwóch deportacji 26 sierpnia i 16 września 1944 r. Po zakończeniu II wojny rejestrowano ocalałych powracających z obozów koncentracyjnych. W ciągu pierwszych trzech lat po wojnie odnotowano jedynie około 1 tys. osób, które powróciły do Włoch, spośród tych wywiezionych przez okupantów.

Powstanie Warszawskie w dzielnicy Włochy było okresem wielkich prób i cierpień dla jej mieszkańców. Choć działania zbrojne nie były tu tak intensywne jak w samym centrum Warszawy, skutki okupacji i brutalne represje Niemców odcisnęły głębokie piętno na społeczności lokalnej. Pamięć tamtych wydarzeń jest żywa i upamiętniana corocznymi obchodami kolejnych rocznic wywózek. Obchody te odbywają się pod pomnikiem w Parku Kombatantów czyli miejscu do którego naziści spędzali mieszkańców Włoch przed wywózką.